AAC- „ A co to takiego?”
AAC, czyli alternative and augmentative communication, oznacza komunikację zastępczą (alterntive communication) i wspomagającą (augmentative communication). O komunikacji alternatywnej (zastępczej) mówimy wówczas, gdy konieczne jest użycie pomocy w postaci przedmiotów, symboli, gestów, które zastępują mowę dziecka w sytuacji kiedy, mowa nie rozwija się wcale. Komunikacja alternatywna jest wówczas jedyną możliwością porozumiewania się z dzieckiem; jeśli natomiast użycie w/w pomocy służy do tego, aby uzupełnić mowę dziecka, kiedy ta nie rozwija się adekwatnie do jego wieku lub jest niezrozumiała – mówimy o komunikacji wspomagającej.
Kto jest użytkownikiem AAC?
Użytkownikami AAC są osoby, które z różnych względów nie są w stanie posługiwać się mową dźwiękową lub nie są w stanie posługiwać się nią w sposób efektywny w stopniu zrozumiałym dla otoczenia (m.in. z niepełnosprawnością intelektualną, osoby z mózgowym porażeniem, autyzmem, głuchoniewidome, osoby po udarach mózgu, operacjach spowodowanych wypadkami losowymi). To znaczy, że spektrum osób korzystających z metod AAC jest bardzo szerokie, przy czym użytkownikiem AAC można być przejściowo (np. na czas rekonwalescencji po operacji krtani, osoby po udarach mózgu), do momentu opanowania w sposób wystarczający umiejętności posługiwania się mową foniczną, bądź na stałe.
Jakie są podstawowe systemy AAC?
Istnieje wiele podziałów metod AAC; naszym zdaniem jednym z najbardziej przejrzystych jest ten, który wyróżnia trzy zasadnicze grupy metod AAC: grupę metod korzystających z symboli płaskich (dwuwymiarowych), grupę metod wykorzystujących symbole przestrzenno – dotykowe (trójwymiarowe) oraz grupę metod wykorzystujących gesty manualne.
System AAC oparty na wykorzystaniu symboli przestrzenno – dotykowych obejmują m.in. znaki, które bardzo mocno nawiązują do konkretnych przedmiotów, rzeczywiste przedmioty, a także wypukłe obrazki oraz brajla.
System AAC oparty na stosowaniu gestów obejmuje zróżnicowane zbiory gestów (od tych najbardziej naturalnych, imitujących określone czynności czy opisujących określone cechy przedmiotów, osób np. system Makaton, po tak skomplikowane jak znaki języka migowego).
Największą popularnością cieszą się systemy AAC bazujące na stosowaniu płaskich zdjęć i różnego typu obrazków. Są to: symbole Mówik, PCS (przeważnie kolorowe), PIC (charakterystyczne białe rysunki na czarnym tle). Do tej grupy metod należą też te, które opierają się na piśmie czarnodrukowym.
Fot. Przykładowy symbol PIC.
Fot. Przykładowe symbole PCS
Fot. Przykładowe symbole Mówik.
Co to są symbole ikonograficzne i abstrakcyjne?
Wśród symboli – zarówno trójwymiarowych, obrazkowych czy gestowych – znajdują się bardziej konkretne i czytelne znaki, podobne do tego, co przedstawiają (mówimy wówczas, że są one ikonograficzne) oraz znaki, które w niczym nie przypominają tego, co zastępują (są to znaki abstrakcyjne)
A pomoce wyższej technologii ?
Opisane proste pomoce mają swoje elektroniczne odpowiedniki: komputery, tablety i inne urządzenia wysokiej technologii odtwarzające nagrany głos lub wykorzystujące mowę syntezowaną. Dzięki takim urządzeniom osoba niemówiąca może być słyszalna i bardziej niezależna. W dobie dzisiejszej technologii warto zwrócić uwagę na wykorzystanie w pracy z uczniem mającym trudności w porozumiewaniu się urządzeń wysokiej technologii. Są to różnego rodzaju urządzenia odtwarzające głos typu Voca np. Step-by-Step – urządzenie, na które można nagrać sekwencję komunikatów, BIGmack – urządzenie odtwarzające jeden nagrany komunikat – naciśnięcie guzika o dużej powierzchni powoduje uruchomienie odtwarzania. Tech-Talk – urządzenie odtwarzające 8 nagranych komunikatów, zaopatrzone w ramkę, w której można umieścić papierową nakładkę z symbolami itp. Efektywne porozumiewanie się zapewniają również tablety z oprogramowaniem MówikPro.
Fot. Przykładowa tablica z oprogramowania MówikPro.
Fot. Komunikator BIGmack
Fot. Komunikator Tech-Talk
Jakie są podstawowe strategie komunikacyjne?
Podstawowe strategie komunikacyjne to: wybieranie, Tak/Nie, wyliczanie, E- Tran, tablice do porozumiewania się.
Pamiętaj!
Stosowanie AAC w pracy z uczniem mającym trudności komunikacyjne jest procesem złożonym i zindywidualizowanym. Ma jednak ono kluczowe znaczenie dla rozwoju, edukacji, niezależności w życiu osoby niepełnosprawnej, której mowa jest niedostatecznie zrozumiała dla otoczenia. AAC diametralnie zmienia obraz niepełnosprawnego dziecka i jego relacje z otoczeniem. Istnieje ścisły związek mowy i myślenia. Dziecko, które nie ma narzędzia do komunikacji, nie ma jednocześnie niezbędnego narzędzia do rozwoju poznawczego.
Dziękuję!!!
Ż.D.